LTS – V ào khoảng cuối Tháng Sáu đầu Tháng Bảy, cộng đồng người Việt yêu thích ẩm thực khắp thế giới dậy sóng vì sự xuất hiện của hai trang Facebook có tên “Bốc phốt Vành Khuyên – chuyên ăn cắp công thức nấu ăn” và “Phốt Chim Vành Khuyên – Chuyên ăn cắp công thức.” Thêm vào đó, vào ngày 30 Tháng Sáu, nhật báo Người Việt nhận được một email có tựa đề “Đơn tố cáo hành vi ăn trộm chất xám để trục lợi từ Youtuber triệu views Vành Khuyên Lê.” Nội dung của email này cũng được đăng tải chính thức trên trang “Bốc phốt Vành Khuyên – chuyên ăn cắp công thức nấu ăn.”
“Chúng tôi, gồm 6,000 thành viên, thuộc nhóm ‘Tố cáo Vành Khuyên- Chuyên ăn cắp công thức làm Youtube” trên facebook cùng tố cáo những hành vi sai trái như sau của Youtuber Vành Khuyên Lê (tên thật là Lê Thị Hồng Nhung). 1-Dùng nhiều thủ đoạn để ăn cắp sở hữu trí tuệ của hàng trăm người, kiếm tiền trục lợi, không qua xin phép để sản xuất những video dạy nấu ăn trên Youtube. 2-Lạm dụng quyền admin để chặn, đặt điều, bôi nhọ những nạn nhân bị Vành Khuyên ăn cắp công thức khi họ đặt câu hỏi và bất bình trước việc làm sai trái của Vành Khuyên. 3-Dối trá với độc giả và người xem khi sử dụng những tip, những công thức ăn cắp và tuyên bố đó là “công trình nghiên cứu nhiều năm” của bản thân. 4-Gây thiệt hại vật chất và tinh thần của độc giả và người xem khi nấu theo những công thức biến tấu sai tỉ lệ so với công thức gốc. Mục đích để che mắt, hợp thức hóa việc ăn cắp bất chấp hậu quả, gây thiệt hại cho follower của Vành Khuyên.”
Nội dung của email này cũng được đăng tải chính thức trên trang “Bốc phốt Vành Khuyên – chuyên ăn cắp công thức nấu ăn.”
Đó là bà Rosemary Lado, có tên thân mật là Mi Xù, một người Mỹ gốc Việt, hiện cư ngụ ở New York, chủ của trang Bếp Hương Việt Năm Châu.
Vừa là ân nhân, vừa là thầy, vừa là…nạn nhân
“Vào Tháng Hai, 2018, Vành Khuyên mở một nhóm Facebook có tên “Nấu ăn cùng Vành Khuyên Lê cho người mới bắt đầu và cho cả CHEF COOK. Vành Khuyên mời tôi tham gia,” bà Rose bắt đầu về câu chuyện “nạn nhân” của mình với phóng viên Người Việt qua điện thoại.
“Lúc đó, Vành Khuyên chỉ như một người nội trợ bình thường, thích nấu ăn, thích tìm tòi khám phá những cái mới. Tôi cũng là người yêu thích nấu ăn, thích san sẻ kinh nghiệm ẩm thực, nhất là khi mình ở xa quê hương, luôn thèm hương vị món ăn quê nhà. Do đó tôi đồng ý tham gia,” bà nói tiếp.
Theo bà Rose nói, lúc đó, quản trị (admin) nhóm có hai người nữa, đều là những người yêu bếp, yêu sáng tạo món ăn.
Kế tiếp, Vành Khuyên đề nghị bà Rose giữ vai trò “moderator” – duyệt xét những ai muốn làm thành viên của nhóm.
Nội dung theo đường link sau:
https://m.facebook.com/groups/1831225527206468?view=permalink&id=2015881065407579
Theo lời bà Rose kể lại: “Trang Bếp Ấm Thân Thiện rất nổi tiếng và có trước Vành Khuyên. Vành Khuyên đã tiếp cận, liên lạc với trưởng nhóm là Lan Hoa Ngọc để làm quen, sau đó được làm quản trị. Tuy nhiên, bất kỳ những ai có thành ý đóng góp công thức món ăn đến trang đều bị chặn và sau đó biến mất. Sự việc xảy ra rất nhiều đến nỗi phải có cuộc điều tra từ các thành viên trong nhóm. Sau đó, sự thật được phơi bày.”
Theo lời bà Rose, Vành Khuyên, với vai trò kiểm duyệt nội dung của người gửi vào nhóm, đã dùng những công thức đó để thực hiện cho kênh Youtube riêng của mình.
Nhật báo Người Việt có liên lạc với trưởng nhóm Bếp Ấm Thân Thiện là bà Lan Hoa Ngọc.
Qua tin nhắn, bà cho biết: “Việc Vành Khuyên là quản trị Bếp Ấm Thân Thiện cũng là các chị thấy tôn trọng và kính phục sự nội trợ đảm đang của Vành Khuyên. Còn Vành Khuyên có ý đồ gì các chị không quan tâm. Cho đến lúc xảy ra việc xóa chặn thành viên trong bếp thì nhóm quản trị làm làm việc vì trách nhiệm là quản trị đem lại quyền lợi cho thành viên bếp. Vành Khuyên không hồi âm ý kiến gì, tự rời nhóm.”
Một trong những người có tên trong Bản Kiến Nghị gửi đến nhật báo Người Việt là cô Ngọc Byrne. Cô chủ động liên lạc với phóng viên nhật báo Người Việt và cho biết: “Người ta gửi công thức để được đưa vào nhóm, Vành Khuyên không duyệt, lấy công thức đó, chặn người gửi rồi dùng nó làm Youtube cho mình. Nếu Vành Khuyên muốn dùng thì có thể nói với tác giả một câu.”
Cô Ngọc Byrne kể, cô từng góp ý trong video của Vành Khuyên trên Youtube là công thức của món đó là của chị Mi Xù. Sau đó, cô bị Youtube Vành Khuyên Lê chặn và thậm chí…”report.”
“Vành Khuyên được mệnh danh là ‘Thánh Report.’ Nếu mọi người vào nhóm Bóc Phốt Vành Khuyên sẽ thấy rất nhiều người chia sẻ câu chuyện tương tự,” cô Ngọc Byrne nói.
Trở lại những chia sẻ của bà Rosemary Lado, bà kể: “Sau khi Vành Khuyên bị đẩy ra khỏi nhóm Bếp Ấm Thân Thiện, cô có nói chuyện với tôi, tỏ vẻ rất buồn bã, nói rằng muốn buông xuôi. Lúc tôi không biết nhiều, chỉ thấy Vành Khuyên có đam mê nấu nướng, không muốn cô nhụt chí nên ngỏ lời sẽ hướng dẫn cô nấu nhiều món lạ để cô làm video, chứng minh cho mọi người rằng cô không lừa gạt ai.”
Từ đó, theo lời bà Rose, và những bằng chứng bà gửi qua cho thấy, bà đã chỉ cho Vành Khuyên những công thức nấu ăn qua tin nhắn, “video call.”
Vành Khuyên là một trong nhiều “đệ tử” được bà Rosemary Lado dạy cho những món ăn từ đơn giản đến phức tạp. Đặc biệt, bà luôn ưu ái để Vành Khuyên đăng trước các video thực hành lên kênh Youtube của cô.
“Thời điểm này, có một việc mà do các học trò của tôi nói tôi mới để ý, đó là Vành Khuyên không bao giờ nhắc tên tôi khi nói về các ‘trick’ (chiêu thức) của một món ăn do chính tôi tìm ra khi cô làm video. Cô chỉ nhắc tên tôi trong nhóm riêng chứ không đề cập đến trong video trên Youtube. Xem như đó là những gì Vành Khuyên tự nghĩ ra,” bà Rose kể lại.
Mọi chuyện tiếp tục cho đến khoảng bốn, năm tháng sau.
“Cho đến lúc này, Vành Khuyên dùng những công thức của tôi từng chia sẻ trong nhóm, thay đổi một chút xíu liều lượng, ví dụ nhiều/ít đường hơn, nhiều/ít mặn hơn…để hợp thức hoá ‘chất xám’ của mình,” bà nói tiếp.
Từ đó, bà Rose không còn chỉ cho Vành Khuyên nấu ăn qua tin nhắn, video chat nữa. Đến cuối năm 2018, sự việc xảy ra với món ăn có tên “Bò Nướng Kim Tiền” do một “đệ tử” của bà Rose đã thực hiện và đăng trên Youtube của người này.
Một học trò của bà Rose vì không ăn được hành nên phải luộc hành rồi mới nướng.
“Năm ngày sau khi học trò của tôi đăng trên Youtube, Vành Khuyên cũng ra video làm y chang như thế, đặc biệt là sao chép nguyên bản hành luộc và nướng, và kèm theo câu ‘Video này Vành Khuyên đã làm rất lâu rồi,'” bà kể.
Trong cuộc nói chuyện qua điện thoại, bà Rose có nhắc đến một tên tuổi trong làng ẩm thực, người nổi tiếng trong mục Ẩm Thực của trang webtretho ở Việt Nam, được gọi là Liên Ròm.
Từ những năm 1980, trang webtretho là một trang nổi tiếng ở Việt Nam, chuyên những vấn đề gia đình, mẹ con, cuộc sống…Trong đó, chuyên mục Ẩm Thực do chị Liên Ròm phụ trách là một chuyên mục “hot,” nhận được sự yêu thương và quan tâm của một lượng lớn độc giả trong và ngoài nước.
“Không phải chỉ riêng tôi mà rất nhiều người. Với tôi thì Vành Khuyên không lấy toàn bộ công thức mà lấy từng chút một. Cách của tôi là hay làm các ‘tip,’ tức là các mẹo vặt nhỏ nhỏ. Tôi hay viết những cái mẹo đó để chỉ người khác làm, thì Vành Khuyên lấy những cái đó,” chị Liên Ròm nói.
Chị cũng nhấn mạnh, theo chị thì có những cái cũng không thể nói là của mình, đặc biệt những mẹo lặt vặt là do kinh nghiệm cá nhân, không có chứng minh bản quyền. Hơn nữa, chị Liên Ròm nói rằng, khi đã cho đi thì không thể đòi lại.
Chị kể tiếp: “Năm 2018, Vành Khuyên từ Việt Nam quay lại Đức, có gọi điện thoại cho tôi. Là bạn cũ với nhau từ lúc làm webtretho, tôi cũng nói chuyện lại bình thường. Lúc đó Vành Khuyên nói cô ấy cần tiền. Tôi khuyến khích cô làm Youtube.”
“Rồi tôi nói với Vành Khuyên rằng: ‘Bà đang rảnh, không vui thôi thì làm Youtube kiếm tiền đi.’ Tui thì tui không muốn kiếm tiền từ Youtube. Tui chỉ muốn làm từ thiện,” chị tiếp tục.
Chị nói thêm: “Có một lần, Vành Khuyên làm món chả giò với tên gọi ‘Chả giò – Đề nghị mọi người cảm ơn Vành Khuyên về món chả giò.’ Tôi có góp ý kiến với Vành Khuyên là nước cốt dừa thì tôi biết rồi, nhưng sao làm chả giò mà có đường. Vành Khuyên mới nói là ‘Hỏi chi mấy chuyện này?’ Sau đó cô ‘block’ tôi, rồi nói với các nhóm rằng đó là công trình nghiên cứu vĩ đại của cô mà Liên nói là Liên biết trước.”
Theo lời chị Liên Ròm, chị đã “bày” cho nhiều người bạn khi làm bánh tráng chả giò là làm bằng nước dừa. Nhưng rất tiếc đó là những lời nói truyền tai nhau, không viết ra, không đăng tải trên mạng xã hội, và càng không thể đăng ký bản quyền như những phát minh khoa học khác.
Một người khác, cô Hạnh Huỳnh, ở Pennsylvania, kể với phóng viên Người Việt: “Em rất thích nấu ăn và được nhiều người giới thiệu xem kênh của Vành Khuyên. Em từng thần tượng và hâm mộ chị Vành Khuyên lắm, nhưng từ khi biết được sự thật những chuyện chị ấy làm thì em sụp đổ hoàn toàn và rất bức xúc.”
Theo lời cô Hạnh Huỳnh kể, cô từng xem video hướng dẫn của Vành Khuyên làm món thịt da giòn rụm để làm theo, nhưng kết quả là “cứng ngắc, nhai không nổi.”
Thực tế, không phải ai cũng thành công khi làm theo những video hướng dẫn nấu ăn trên Youtube. Theo lời của bà Rose, đó chính là cách hướng dẫn những “trick” mà chỉ có kinh nghiệm do người làm từng thất bại, rồi mày mò tìm hiểu mới biết được.
“Quan trọng là người đó có thật lòng muốn chỉ dẫn hay không và có biết cách chỉ dẫn không,” bà Rose nói.
Quan trọng là cách đối xử nhau thành thật
Sau khi kể rất nhiều những chuyện tưng tự từng xảy ra với mình và nhiều người khác, chị Liên Ròm cho rằng đối với chị, đó cũng không phải là chuyện đáng nói.
“Mình phải biết rằng, trên mạng xã hội, chia sẻ nhau công thức nấu ăn là chuyện bình thường. Chưa chắc cái mình chỉ người khác là bản quyền quyền của mình, vì mình cũng học được từ người khác, hoặc mỗi người một ít thành ra của mình. Cho nên, không thể nói đó là bản quyền của mình. Cái tôi và mọi người nói ở đây là sự thành thật, là cách đối xử với nhau,” chị Liên nói.
Một trong cách đối xử mà chị Liên Ròm muốn nói, đó là “tại sao lại ‘block’ người khác khi người ta góp ý với mình? Tại sao chặn những bài viết chia sẻ của người khác để làm sản phẩm của mình?”
Vành Khuyên Lê nói gì?
Trả lời câu hỏi của phóng viên nhật báo Người Việt về tiêu chuẩn nào để nói rằng những video dạy nấu ăn của Vành Khuyên là “ăn cắp sở hữu trí tuệ,” bà Rose giải thích: “Tất cả các món ăn đều có gia vị chuẩn, nhưng để ‘chuẩn vị’ thì sẽ có những chiêu thức, phương pháp như liều lượng thế nào, canh độ lửa ra sao, cho cái nào trước cái nào sau…rất nhiều không thể kể hết. Cơ bản của nấu ăn có ở mọi nơi, sách vở, internet…”
Bà khẳng định: “Do đó, chúng tôi không chỉ trích việc Vành Khuyên ăn cắp các kinh nghiệm, các ‘trick’ nấu nướng của mọi người để dùng làm của mình, mà chúng tôi lên án thủ đoạn ‘hợp thức hoá’ những công thức đó để kiếm tiền riêng, chà đạp niềm tin đam mê làm bếp của mọi người.”
“Chào quý anh/chị Tòa soạn Báo ShareNow Tiếng Việt
Hôm nay tôi đã nhận tin này từ quý anh/chị “Hi Vành Khuyên. Lại thêm một email gửi đến tòa soạn tố cáo những video dạy nấu ăn của VK là “ăn cắp công thức.” Mạng xã hội cũng tràn ngập những group “bóc phốt Vanh Khuyên.” Kênh YouTube Vành Khuyên rất nổi tiếng. Rất nhiều khán giả thích xem. Do đó chúng tôi muốn dùng truyền thông để chứng minh nếu Vành Khuyên không sai. Vì nếu cứ tiếp tục thế này, những email phát tán ra, không tốt cho kênh Youtube của Vành Khuyên, điều đó rất đáng buồn.”
Về vấn đề này tôi đã giao cho Luật sư của tôi tiến hành tất cả các thủ tục tố tụng cần thiết để truy tố những kẻ chủ mưu lập ra Nhóm Facebook này vì những hành động Phỉ báng của họ (đặt điều vu khống để hạ danh dự, uy tín của người khác) đối với tôi, buộc họ phải chịu trách nhiệm trước Facebook, trước Youtube cũng như trước Pháp luật.
Vì đang trong quá trình tố tụng, mong các anh chị giữ kín vụ việc.
Tôi xin cám ơn. Kính chúc quý anh chị và gia đình luôn được nhiều sức khỏe và an lành trong mùa Dịch bệnh!”
Phóng viên Người Việt tiếp tục liên lạc vào thẳng trang Facebook “Nấu ăn cùng Vành Khuyên Lê cho người mới bắt đầu và cho cả CHEF COOK” và kênh Youtube của Vành Khuyên Lê nhưng vẫn không nhận được hồi âm. Thay vào đó là một email có nội dung “Đề nghị Phóng viên chấm dứt hành động quấy rối trên Facebook và Kênh Youtube của tôi” được gửi vào toà soạn Người Việt, dưới tên Carole Lala.
Nhóm Bóc Phốt Vành Khuyên: https://www.facebook.com/groups/543126489694260/
Trang Bếp Hương Việt Năm Châu: https://www.facebook.com/groups/2701045186628973/?epa=SEARCH_BOX
Nhóm Phốt Chim Vành Khuyên – Chuyên Ăn Cắp Công Thức: https://www.facebook.com/groups/543126489694260/?epa=SEARCH_BOX
Thư tố cáo và bản kiến nghị: https://www.facebook.com/groups/543126489694260/permalink/573339323339643/
***
Liên lạc tác giả: [email protected]