Cập nhật thông tin chi tiết về Gian Nan Nghề Khai Thác Yến Sào Cù Lao Chàm mới nhất trên website Topcareplaza.com. Hy vọng nội dung bài viết sẽ đáp ứng được nhu cầu của bạn, chúng tôi sẽ thường xuyên cập nhật mới nội dung để bạn nhận được thông tin nhanh chóng và chính xác nhất.
Cù Lao Chàm được thiên nhiên ban tặng trăm ngàn của ngon vật lạ, trong đó yến sào là một loại thực phẩm cao cấp, vừa là dược liệu quý được xem là “vàng trắng” của thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam. Để có sản phẩm quý này, những người thợ khai thác yến sào Cù Lao Chàm đã phải lao động nhọc nhằn và luôn đối mặt với hiểm nguy.
Truyền thuyết Cù Lao Chàm kể loài chim này hoá thân từ nàng Yến, một cô gái làng biển sống với cha mẹ già, bỗng gặp cơn hồng thuỷ cuốn trôi làng mạc, chỉ gia đình nàng sống sót trôi dạt vào đảo nhỏ, cha mẹ nàng đều ngất đi vì đói khát, kiệt sức. Để cứu cha mẹ, nàng lê đi khắp đảo tìm thức ăn, nước uống nhưng chỉ gặp toàn đá. Rốt cuộc, nàng chỉ tìm thấy một lát khoai khô nhỏ nằm mắc kẹt trong khe đá, bèn đem về mớm cho cha mẹ, cùng với cả nước bọt của nàng. Cứu được cha mẹ thì nàng kiệt sức chết. Mấy năm sau trên đảo xuất hiện 1 loài chim nhỏ cứ bay quanh quẩn bên ngôi mộ của người con gái hiếu thảo, đó là chim yến.
Nghề khai thác tổ chim yến trong các hang đảo ở Cù Lao Chàm (Hội An) đã có từ rất lâu. Dưới thời nhà Nguyễn, nghề khai thác yến sào của làng Thanh Châu có những đóng góp to lớn trong giao thương kinh tế của xứ Quảng, đồng thời góp phần bảo vệ chủ quyền ở vùng biển đảo Việt Nam.
Giữa mùa xuân khi chim yến làm tổ xong cũng là lúc bắt đầu vào mùa khai thác tổ yến. Yến làm tổ theo một cách rất độc đáo: yến nhả nước bọt thành những dãi trắng lên những vách đá cheo leo của các hang động trên đảo. Dãi yến mới nhả ra có màu trắng phớt hồng, gặp gió quánh lại, chuyển thành màu trắng đục rông tựa vành tai ngoài (nên người ta thường gọi là tai yến).
Tổ yến có hàm lượng dinh dưỡng rất cao, chiếm từ 36-52% protein và là một nguồn dược liệu rất quý. Tổ yến giúp tăng sức đề kháng cho cơ thể, bổ khí huyết, tráng dương, ổn định thần kinh, chống lão hoá, làm đẹp nước da và có thể ngăn ngừa, thậm chí chữa được nhiều loại bệnh nan y như lao phổi, hen suyễn, viêm xương…Chính vì vậy, yến sào là loại hàng hoá hiếm quý, đắt giá trên thị trường từ xưa đến nay.
Có giai thoại nói rằng người đầu tiên phát hiện ra yến sào ở Cù Lao Chàm là vợ chồng ông lão ngư dân người làng Thanh Châu (theo dân gian, đó là vợ chồng ông Trần Tiến, hiện còn miếu thờ tại thôn Thanh Đông – xã Cẩm Thanh, dân gian gọi là miếu Ông Tiến – ông Tổ nghề yến) đi đánh cá bị bão đánh dạt ra Cù Lao Chàm. Bị kẹt lại nhiều ngày, hết lương thực ông bèn bứt lấy tổ yến để ăn. Ăn xong thấy người khỏe hẳn ra và đủ sức để về đất liền. Khi về đất liền vợ chồng ông kể lại cho dân làng nghe, từ đó nghề khai thác yến sào ở làng Thanh Châu đã ra đời.
Vào thời nhà Nguyễn (từ đời vua Gia Long) đã thành lập “Thanh Châu yến đội”, sau này đổi thành “Thanh Châu yến hộ” giao cho dân làng Thanh Châu (Hội An) khai thác yến sào ở vùng đảo Cù lao Chàm và nộp thuế hàng năm cho nhà nước. Sau này, mở rộng vào các tỉnh Bình Định, Khánh Hòa. Song, yến sào Cù Lao Chàm được đánh giá là quý hơn và giá cả cao chính là vì yến nấu không nát, tổ to, dày và hàm lượng dinh dưỡng siêu việt.
Ở Cù Lao Chàm có 4 hang chim yến chọn là nơi tụ họp về làm tổ. Đó là hang Khô, hang Tò Vò, hang Tai và hang Cả. Mùa khai thác yến sào Cù Lao Chàm thường được tổ chức hai đợt vào tháng 4 và tháng 8 trong năm.
Loài chim yến thường bám vào vách đá bên trong hang khá cheo leo, hiểm trở để làm tổ, đẻ trứng nhằm tránh sóng biển, gió lùa. Vì vậy, để khai thác, đội thợ phải dựng một giàn tre phía trong hang sâu. Diện tích nhỏ hẹp, nhiều ngóc ngách, thợ khai thác yến vừa phải dùng sức lực, vừa phải quan sát, dự tính chiều dài từng cây tre để tạo kích thước phù hợp cho toàn bộ khung giàn.
Những cây tre già, cứng cáp được những người thợ nâng bổng, đưa vào hang. Tre đưa lên tới đâu, anh em phối hợp ráp nối, cột chặt giàn tới đó. Ở nhiều vị trí, người làm giàn phải đu mình một cách khéo léo và mạo hiểm, bám vào các thân tre khác hoặc luồn lách, áp sát người vào vách đá mới có thể buộc giàn… Sau nửa ngày lao động cật lực, bộ khung giàn đặc biệt được hình thành. Những người thợ khai thác yến sẽ men theo giàn thang ấy để gỡ tổ. Vì vậy, việc làm một giàn thang đúng kỹ thuật luôn là yêu cầu cao nhất trong quy trình khai thác.
Những người khai thác yến leo trên dàn giáo này để gỡ tổ yến bằng tay, hạn chế dùng sào để tránh làm tổ yến bể (vỡ), giảm phẩm cấp. Đối với những tổ yến khó gỡ, người thợ phải phun nước vào vách đá, dùng nỉa bóc gỡ. Ở các địa điểm không thể tiếp cận bằng giàn thang, người thợ phải dùng sào dài, gắn với các dụng cụ cần thiết để chọc vớt. Tại nhiều hang nhỏ hẹp, đường vào không thuận lợi, thợ khai thác phải dùng dây thừng làm ròng rọc hoặc bắc thang bên sườn núi mới có thể vào bên trong. Những hang yến này thường thiếu ánh sáng và rất trơn trượt, ẩm ướt do phân chim và rêu bám phủ, đáy hang sâu hoắm, có nhiều ghềnh đá. Chỉ cần sơ sẩy một chút, tính mạng người thợ sẽ gặp nguy hiểm. Mỗi đợt khai thác chỉ kéo dài từ 7 đến 10 ngày, mỗi hang chỉ khai thác chứng vài ngày là hết. Sau hai mùa khai thác, người thợ ở đảo canh giữ, bảo vệ hang yến, kể cả khi mưa gió, giá rét hoặc lễ, tết, đề phòng kẻ xấu xâm nhập trộm cắp, dẫn dụ hoặc phá hoại đàn yến.
Tổ yến sau khi khai thác, mang về làm sạch bằng cách lấy dao nhọn hoặc nhíp nhặt hết lông, phân chim, rêu và bùn đất. Phải hàng hai chục công nhân làm trong vài ngày. Sau đó phân thành các hạng căn cứ theo kích thước màu sắc, khối lượng gồm: Yến huyết, yến thiên, yến quang, yến bài, yến địa, yến vụn.
Những năm qua, chính quyền và người dân Cù Lao Chàm – Hội An còn tìm tòi, cải tiến các điều kiện sinh tồn của chim, thay đổi cách thức chăm sóc, khai thác để bảo vệ, phát triển đàn yến.
Hằng năm vào mùng 10.3 âm lịch tại Miếu Tổ Nghề Yến ở Bãi Hương, người dân xứ đảo và những người khai thác yến sào khắp nơi tụ hội mang theo lễ vật thành kính dâng hương tổ nghề. Qua đó còn mong muốn thế hệ sau ghi nhớ công đức của bậc tiền nhân sáng tạo ra nghề, biết gìn giữ và đưa nghề yến ngày một phát triển.
Nỗi Niềm Yến Cù Lao Chàm
Có một loài én biển đã chọn vùng biển đảo Cù Lao Chàm – Hội An làm nơi ngụ cư cả 4 mùa trong năm, thường gọi chim yến.Mùa xuân cũng là mùa chim yến sinh sản. Tổ yến được đan từ những sợi nước miếng mà chim tiết ra từ hạch dưới lưỡi. Chúng rút ruột làm tổ. Còn những sợi nước miếng màu trắng hồng được đan xen, dính vào nhau, khô lại kết thành những tổ yến hình nửa quả cầu, trông tựa vành tai ngoài (nên người ta thường gọi là tai yến).
Hang yến làm tổ ở Cù Lao Chàm- Ảnh: Đỗ Huấn
Tai yến còn thường được gọi là yến sào. Vì giàu dinh dưỡng nên yến sào là loại thuốc chữa bệnh và bồi bổ sức khỏe tốt cho con người. Hàng trăm năm trước, yến sào được coi như một mặt hàng đặc sản của xứ Đàng Trong, là một trong số loại hàng xuất khẩu chủ yếu từ thương cảng Hội An, được khai thác từ những hòn đảo ven biển Quảng Nam, Bình Định, Khánh Hòa. Song, yến sào Hội An, khai thác từ Cù Lao Chàm được đánh giá là quý hơn. Những tai yến xếp chồng lên nhau được cột bằng sợi dây ngô đồng – loài cây đặc biệt riêng có ở đảo này, làm say lòng những lái buôn từ các nước đến giao thương buôn bán… Ông Nguyễn Sự – nguyên Bí thư Thành uỷ cho biết: “Về mặt lịch sử, trước đây yến được gói bằng dây ngô đồng của Cù Lao Chàm. Chỉ cần một cái bao lác cột với sợi dây ngô đồng gửi đi là người ta biết đó là yến Hội An. Bao bì hồi xưa tuy đơn giản, dân dã nhưng bảo quản được lâu. Ở Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông khi nhận được hàng xuất qua mà thấy dây ngô đồng cột bên ngoài là biết ngay đó là yến Hội An”.
Theo một số bậc lão làng hiểu nghề, cách đây vài trăm năm 1 tạ yến sào trị giá tương đương hơn 10 tạ hồ tiêu hoặc 1 tấn đường trắng. Ngày nay nhờ những công dụng của yến sào trong ẩm thực và y học nên giá trị càng cao gấp nhiều lần. Một ký yến sào loại tốt giá vài ngàn đô-la (Mỹ). Chính vì thế mà có người gọi yến sào là vàng trắng.
Nhiều năm qua, chính quyền và các ngành chức năng của thành phố luôn tìm tòi, tìm cách cải tiến các điều kiện sinh tồn của chim yến, thay đổi cách thức chăm sóc, khai thác để bảo vệ, phát triển đàn chim, ổn định và cố gắng nâng cao sản lượng thu hoạch; đồng thời không ngừng nỗ lực tìm nhiều cách tiếp cận thị trường, mở rộng mạng lưới bán buôn, đa dạng hình thức tiêu thụ để góp phần tăng thu cho ngân sách thành phố. Nhìn chung với giá trị quý hiếm mà “trời ban cho”, việc tiêu thụ mặt hàng yến sào Cù Lao Chàm luôn “thuận buồm xuôi gió”. Nhưng theo báo cáo của Phòng TC-KH thành phố, lợi nhuận sau thuế nộp vào ngân sách nhà nước từ yến có xu hướng giảm qua các năm, sản lượng năm 2018 giảm so với năm trước và nguồn thu chỉ đạt khoảng 13 tỷ đồng so với dự toán Tỉnh giao là 25 tỷ đồng.
Gian hàng hiới thiệu sản phẩm yến sào Cù Lao Chàm tại Chợ phiên Hội An- Ảnh: Đỗ Huấn
Từ thực tiễn và qua nghiên cứu, chính quyền thành phố đã nhận ra những tác động phức tạp khó lường từ biến đổi khí hậu, từ sự thay đổi môi trường xung quanh, từ sự phát triển nghề nuôi yến tự phát trong hộ gia đình ở đất liền… nên xác định nhiệm vụ tập trung trong thời gian tới là xúc tiến việc khoanh vùng, quy hoạch quản lý hoạt động nuôi chim yến; thực hiện công tác bảo vệ, xử lý các tác nhân gây hại gắn với việc nghiên cứu phát triển đàn yến đảo Cù Lao Chàm; triển khai các hoạt động tinh chế sản phẩm từ yến để tạo giá trị tăng thêm từ yến. Bí thư Thành ủy Kiều Cư cho biết, năm 2019 này Hội An sẽ tổ chức đấu giá công khai, minh bạch về thu nhập từ yến. “Phải làm sao đó kêu gọi các nhà đầu tư chế biến yến của chúng ta trở thành thức ăn và thức uống cao cấp, bởi vì sơ chế thì không bao giờ chúng ta có nguồn thu lớn được mà phải qua tinh chế và phải chế biến trở thành thức ăn, thức uống cao cấp, đồng thời phải giữ được thương hiệu yến của Hội An”, ông Cư nói.
Với một sản phẩm đặc trưng, hiếm có ở vùng biển đảo Cù Lao Chàm đang phát triển nhanh và đầy lạc quan về du lịch, nếu chỉ dừng lại với giá trị thương mại hiện có quả chưa thể hài lòng. Cần tăng cường nâng cấp yến sào thành một sản phẩm du lịch, một sản phẩm ẩm thực đặc biệt để đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách “hạng sang” và tăng thêm giá trị sản phẩm.
Trong những năm qua, UBND thành phố đã chỉ đạo Đội quản lý khai thác yến sào Hội An phối hợp với các ngành chức năng nỗ lực mở thêm được một số điểm bán lẻ yến sào trong thành phố nhưng chừng đó là chưa đủ, mặt khác phương thức hoạt động cũng chưa thực sự năng động, linh hoạt nên hiệu quả cầm chừng. Trong khi đó, theo ý kiến của một số chuyên gia nghiên cứu bảo tồn biển, hiện nay khách du lịch rất thích đến Cù Lao Chàm để được thưởng thức món ăn cua đá vì họ cho rằng đây là món đặc sản chỉ có ở nơi này dù rằng giá thành khá cao (chừng từ 700 ngàn đồng trở lên/1kg (khoảng 4 – 5 con)). Thực tế, cua đá là loài sinh vật có nhiều ở vùng biển đảo nước ta nhưng nhờ chính quyền thành phố và Ban quản lý bảo tồn biển Cù Lao Chàm có các biện pháp quản lý, bảo tồn chặt chẽ, hợp lý kết hợp tốt với công tác truyền thông nên hiệu quả quảng bá được nâng cao, tạo cho cua đá trở thành sản phẩm lạ và hiếm. Thạc sĩ Lê Ngọc Thảo – Trưởng Ban Thư ký Ban quản lý Khu dự trữ sinh quyển Cù Lao Chàm – Hội An nói: “Hiện nay, con cua đá đã rất nổi tiếng. Một vị đại biểu từ khu Cồn Cỏ nói rằng, ở đảo Cồn Cỏ con cua này rất nhiều nhưng tại sao con cua của chúng tôi không ai biết bằng con cua Cù Lao Chàm. Đó là lý do mà chúng ta đã thành công trong việc vừa nghiên cứu vừa phát triển sinh kế và đặc biệt là truyền thông cho con cua này”.
Phải chăng đó cũng là kinh nghiệm có thể chia sẻ trong việc nâng cao giá trị sản phẩm yến sào Cù Lao Chàm – Hội An.
Đỗ Huấn
Ra Cù Lao Chàm (Quảng Nam) Khám Phá Hang Yến
Nói đến yến, người ta nghĩ đến Khánh Hòa bởi đây được mệnh danh là xứ “rừng trầm, biển yến”. Tuy nhiên, ở miền Trung, ngoài Khánh Hòa, cù lao Chàm – Quảng Nam cũng là một nơi rất nhiều chim yến tập trung sinh sống.
Hàng chục năm trước, hang yến là vùng bất khả xâm phạm, nhưng nay, hang đã mở cửa để khách tham quan, tạo thêm điểm du lịch mới ở cù lao Chàm. Đến đây, du khách vừa khám phá nghề nuôi yến lấy tổ, vừa tìm hiểu việc thờ tổ nghề yến trên đảo.
Giã từ Cửa Đại đầy thơ mộng và quyến rũ của phố Hội, tàu lướt sóng đưa chúng tôi ra cù lao Chàm- vùng đất mang dấu tích của người cổ đại cách nay hàng ngàn năm và hàng trăm năm trước là cảng biển quan trọng giao du với phương Tây. Thay vì dừng lại khám phá vẻ đẹp viên mãn của cù lao này, chúng tôi lại tiếp tục ghép đoàn trên chuyến tàu khác để ra hang yến- một tour du lịch mới lạ, hấp dẫn với những trải nghiệm thú vị.
Từ xa xưa, hẻm núi của các đảo xung quanh cù lao Chàm đã có loài yến cư ngụ. Chúng làm tổ trên các vách đá, sâu trong khe núi. Người dân bản địa bất kể mạng sống, leo lên những vách đá cheo leo ấy lấy tổ yến dâng vua chúa. Và ngay từ khoảng thế kỷ 17, triều đình nhà Nguyễn đã chú ý đến nghề yến khi phân bổ ông Hồ Văn Hòa làm “Quản linh tam tỉnh yến hộ”, quản lý hoạt động khai thác tổ yến ở Quảng Nam, Bình Định và Khánh Hòa. Riêng Hội An, yến được khai thác chủ yếu ở các đảo nhỏ trong quần đảo cù lao Chàm, như: hòn Khô, hòn Tò Vò, hòn Lao…
Ra xa bờ, nhất là phía Đông hòn Lao, sóng to gió lớn. Con tàu nhấp nhô theo từng đợt sóng. Khu vực này không có những bãi cát trắng mịn màng như Cửa Đại hay cù lao Chàm. Thay vào đó là những khối đá ngàn đời hiên ngang, vững chãi trước mưa gió và sóng biển. Khách không khỏi trầm trồ trước những khe núi hiểm trở, nơi chim yến đến làm tổ, trú ngụ và sinh sản. Nhìn từ xa, hang yến chỉ là một khe nứt hẹp từ mặt biển lên đến gần đỉnh núi, cao đến hàng chục mét. Đến gần, mới thấy miệng hang rộng rãi. Chim yến từ biển bay vào đây làm tổ bằng nước miếng của mình rồi sinh và nuôi con cho đến khi chúng biết bay.
Những người khai thác tổ yến phải ở lại hang nhiều tháng ròng để chăm sóc tổ. Người ta làm những giàn giáo bằng tre nối với nhau cao hàng chục mét lên tới miệng hang. Hằng ngày, họ leo lên giàn tre đó tiếp cận tổ, phun sương cho tổ ẩm, dễ khai thác. Công việc cực nhọc và nguy hiểm nhưng mỗi tổ khai thác được chỉ nặng khoảng 10 gram, thường khoảng 100-120 tổ mới được một kg. Mỗi kg tổ yến có giá hàng chục triệu đồng; loại tốt có khi giá lên đến 2-3 lượng vàng.
Du khách tự do khám phá hang yến và tìm hiểu về nghề truyền thống hàng trăm năm của xứ cù lao. Những giàn giáo bằng tre để thợ chăm sóc tổ, khai thác yến không khỏi khiến du khách “lạnh lưng” bởi tính mạo hiểm và bất trắc của nghề này. Nhiều công nhân khai thác yến tâm sự: Phụ nữ lấy chồng làm nghề yến cũng như lấy chồng đi biển, “hồn treo cột buồm”.
Lịch sử hình thành nghề, miếu tổ và những câu chuyện kể về các bậc tiền hiền, khai cơ lập nghiệp mang đến cho khách nhiều cung bậc cảm xúc, nhất là đạo lý sống nhân ái yêu thương của cư dân làng đảo. Tại bãi Hương, du khách còn có thể trải nghiệm cuộc sống của làng nghề chài lưới qua loại hình du lịch homestay hoặc lang thang trên các ngả đường lộng gió biển. Và du khách cũng không nên bỏ qua cơ hội khám phá vẻ đẹp hoang sơ của bãi Nần, bãi Xếp, bãi Ruộng bên cạnh những bãi vốn đã nổi tiếng như bãi Ông, bãi Chồng, bãi Bấc.
Theo Báo Cần Thơ
Nghề Yến Sào Nha Trang Khánh Hoà
Ở Việt Nam, Khánh Hoà là tỉnh có sản lượng tổ yến khai thác hàng năm cao nhất. Có thể nói yến sào chính là đặc sản của xứ sở Trầm hương, Yến sào Khánh Hòa được giới khoa học và người tiêu dùng trong nước cũng như thế giới đánh giá cao về chất lượng, ưu ái gọi là “tổ yến vua”. Điều đáng nói là mặc dù c him Yến có mặt chủ yếu ở khu vực Đông Nam Á và Việt Nam không phải là quốc gia có sản lượng yến sào cao nhất nhưng yến sào Việt Nam lại có chất lượng hàng đầu trong khu vực. Vậy điều gì làm nên tên tuổi của yến sào Việt Nam nói chung và yến sào Khánh Hoà nói riêng?
Chim yến đang ở trong tổKhánh Hoà là xứ trầm hương
Non cao biển rộng người thương đi về
Yến sào thơm ngọt tình quê
Sông sâu đá tạc lời thề nước non
Chung tình biển rộng non cao
Trầm hương Vạn Giã, Yến sào Nha Trang
Lỡ khi mưa gió phụ phàng
Vàng chôn ngọc chứa sẵn sàng là đây
Tổ yến thô chưa rút lông. Liên hệ Nam 0944 544 345Tổ yến sào là gì?
Yến sào, chữ Hán là tổ của chim yến, được làm hoàn toàn bằng nước bọt của chim yến; to khoảng bằng tổ chim sâu. Chim yến tiết nước bọt thành từng sợi tơ gắn vào vách đá dệt thành tổ, có hình dạng như vỏ sò, màu trắng đục. Tùy thuộc vào các chất khoáng đa vi lượng từ các vách đá nơi chim làm tổ hòa tan vào chất dịch tương, tổ yến sẽ có màu sắc khác nhau. Khi tiết nước bọt làm tổ chim yến thường phải xù lông, nhắm mắt nên các tổ yến thô (chưa qua sơ chế) để ý sẽ dính rất nhiều lông.
Tổ yến là một hợp chất bao gồm hai yếu tố chính: Gluco và Protein (hay còn gọi nôm na là đường và đạm).
Phần Gluco bao gồm 7 loại đường đơn dễ hấp thụ.
Phần Protein bao gồm 17 axit amin có hàm lượng cao mà cơ thể chưa thể tự tổng hợp. Trong tổ yến có khoảng 15 – 20 nguyên tố đa và vi lượng. Tổ yến có nhiều vitamin, trong đó có vitamin E, là loại vitamin tăng cường sinh dục. Đặc biệt trong tổ yến có yếu tố kích thích sinh trưởng tế bào là axit sialic (8,6%) giúp hồi phục nhanh chóng các tổn thương, kích thích sinh trưởng hồng cầu… Có lẽ vì vậy chúng được dùng để điều chế thuốc chữa HIV/AIDS. Hạm lượng đạm chiếm tỷ lệ cao 40-50%
Tùy theo trạng thái tổ, màu sắc, tỉ lệ tạp chất, độ dày của tổ và trọng lượng tổ mà yến sào được phân thành những loại tổ yến khác nhau . Phân loại tổ yến (yến sào) theo giá trị từ cao xuống thấp:
yến huyết (có màu đỏ tươi) xếp vào hàng thượng hạng rất hiếm gặp thuộc loại hiếm nhất;
yến hồng (có màu da cam) mức hộ hiếm chỉ xếp sau yến huyết;
yến quan (màu trắng ngà, tổ nặng từ 10g) tai yến còn đủ chân, bụng và tổ không bị nứt; tỷ lệ tạp chất quan sát bằng mắt dưới 5%;
yến thiên (màu tối hơn yến quang, tổ nặng từ 8 – 10g) tai yến còn đủ chân, bụng và tổ không bị nứt, tỷ lệ tạp chất quan sát bằng mắt dưới 5%;
yến bài (tổ nhỏ như quân bài, nặng 3 – 5g) bụng yến còn nguyên không bị nứt, tỷ lệ tạp chất quan sát bằng mắt dưới 10%;
yến vụn (mảnh vỡ của tổ trong quá trình thu hoạch, làm sạch);
yến địa (tổ dính đất, rong rêu, phân chim vì nằm phía dưới thấp);
Đôi chim Yến to khỏe thường chọn được vị trí trên cao, đẹp tránh các luồng gió chướng thổi bay tổ xuống biển, vì thế thường cho ta loại tổ Yến Quan (to trắng, trên cao khoảng 10g/cái); cùng ở trên cao nhưng tổ nhỏ hơn, yến cho ta tổ yến Thiên (nhỏ hơn có màu xanh hoặc vàng nhật. trọng lượng từ 8g/cái); Sức khỏe trung bình, Yến chọn chỗ an toàn ở giữa sẽ làm ra loại Yến Bài (nhỏ hơn 6-7g/cái có lẫn phân chim). Cuối cùng loại yến già yếu hoặc thương tật thường làm tổ ở dưới cùng vách núi, cho ra loại tổ yến chất lượng kém, lẩn phân và thức ăn của các đôi Yến trên cao thải xuống nên đen, bẩn gọi là yến Địa. Ngoài ra còn yến vụn do các tổ yến vỡ ra trong quá trình khai thác có giá trị thấp. Chim Yến có mặt chủ yếu ở khu vực Đông Nam Á. Việt Nam không phải là quốc gia có sản lượng yến sào cao nhất nhưng tại sao yến sào Việt Nam mà cụ thể là Yến sào Khánh Hoà lại là số 1?
Chim yến thường sống thành quần đàn, không sống riêng lẻ. Chim yến làm tổ ở nơi đảm bảo an toàn, che khuất, ít sự đe dọa của thú ăn mồi. Điều kiện sống và làm tổ của chim yến: nhiệt độ 27 – 290C, độ ẩm 70 – 85%, ánh sáng thích hợp là 0,02 – 0,2 lux.
Chim yến có thể bay xa đến hàng trăm kilomet để đi kiếm ăn. Vùng kiếm ăn lý tưởng là có khoảng 50% diện tích cây thấp dưới 1m như đồng lúa, bụi cây; khoảng 30% diện tích cây cao trên 5m và khoảng 20% mặt nước thoáng. Thời gian chim rời tổ đi kiếm ăn tùy thuộc vào mùa, khi mặt trời mọc cũng là lúc chim yến bắt đầu đi kiếm ăn. Thời gian rời khỏi tổ từ: 5h00 – 5h30, vào mùa đông thì trễ hơn; Thời gian về: 18h00 – 18h30, vào mùa đông thì sớm hơn. Chim không nuôi chim con thì rời tổ đi kiếm ăn cho tới khi quay về tổ để nghỉ ngơi. Những cặp chim đang ấp trứng thì luân phiên nhau về ấp trứng. Những cặp đang nuôi chim con tùy thuộc vào chim con lớn hay nhỏ mà chim mẹ quay về tổ nhiều hay ít. Thức ăn của chim yến là các loài côn trùng có cánh bay trong không trung (kiến cánh, mối, ruồi muỗi, bọ rầy, cánh cứng, bọ xít, chuồn chuồn kim,…).
Chim Yến có trọng lượng từ 12 – 18g, tuổi thọ từ 8 – 12 năm. Trên thế giới chim Yến được chia thành 98 loại, nhưng chỉ có 16 loại là làm tổ bằng nước bọt, số còn lại thì tổ như những loài chim khác bằng chất liệu cỏ cây, mùn, tạp… Chim Yến là loài chim kì lạ. Tất cả các đặc tính của chúng đều vô cùng đặc biệt. Chúng chỉ uống nước sương buổi ban mai và ăn các côn trùng, muỗi, rày sâu… còn sống khi đang bay. Từ lúc ra khỏi tổ chúng bay không ngừng nghỉ 12 đến 14 tiếng một ngày với quãng đường từ 300 – 400 km, chúng chỉ đậu ở đúng tổ của mình. Nơi làm tổ là những hang động thoáng mát, những vách đá cheo leo và rất trơn để rắn, chuột khó leo đến.
Khi trưởng thành con trống và con mái sẽ kết đôi, làm tổ và sinh sản, cùng ấp và nuôi con đến cuối đời. Sự thủy chung son sắt được thể hiện khi 1 con chết đi, con còn lại sẽ sống vậy suốt đời hoặc tự kết liễu để đi theo bạn đời.
Yến sào chủ yếu được sản xuất tại các nước Đông Nam Á gồm Indonexia, Thái Lan, Việt Nam, Singapore, Malaysia và đảo Hải Nam (Trung Quốc), trong đó, Indonexia và Malaysia là hai nước cung cấp lượng yến sào lớn nhất thế giới, chiếm lần lượt 70% và 20%. Việt Nam bắt đầu tham gia nhiều vào thị trường này khoảng hơn 10 năm trở lại đây. Chất lượng yến sào của Việt Nam được đánh giá cao, tuy vậy sản lượng yến sào của Việt Nam đạt tương đối thấp, chỉ 10 tấn/năm, so với mức 100 tấn của Indonexia và 60 đến 70 tấn của Malaysia và Thái Lan.
Yến sào được xem là “lộc trời” và Khánh Hòa là địa phương sở hữu nhiều đảo yến tự nhiên nhất trên cả nước. Có một điều may mắn, Khánh Hòa lại là nơi có phân loài chim yến Aerodramus Fuciphagus Germani làm tổ nhiều nhất ở Việt Nam, khác biệt với chim yến Aerodramus Fuciphagus Amechanus chỉ làm tổ trong nhà. Phân loài chim yến Aerodramus Fuciphagus Germani là loài chim yến quý hiếm và tổ yến của nó giá trị bổ dưỡng cao nhất trong các loại tổ yến của các phân loài yến khác. Chính nhờ sự có mặt của phân loài yến này đã tạo nên sự khác biệt chủ yếu về chất lượng cho yến sào ở Khánh Hoà. Bên cạnh đó, nguồn gốc địa hóa, thành phần hóa học và khoáng vật phong phú tại những vách đá cheo leo hiểm trở, hang động dưới chân sóng vỗ quanh năm đã làm phong phú nguyên tố đa vi lượng trong tổ yến. Có thể nói, sự kết tinh của biển trời và non nước đã tạo nên hương vị quý hiếm của yến sào đảo thiên nhiên Khánh Hòa.
Chim yến hàng là loại chim yến nhỏ (khoảng 13,5gr) có tên khoa học là Aerodramus fusiphagus. Chim yến hàng có mặt ở nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á như Inđônêxia, Philippin, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam. Trong đó phân loài Aerodramus fuciphagus germani đặc hữu phân bố chủ yếu tại các tỉnh duyên hải miền Trung và miền Nam Việt Nam. Chim yến làm tổ ở vùng ít gió bão, ấm áp với hai mùa mưa và khô rõ rệt. Ở Việt Nam, Khánh Hòa hội được yếu tố thiên thời này. Nhưng chim yến hàng ưa làm tổ nơi tối tăm, đó là các hang động. Vùng nào càng có nhiều đảo, nhiều hang và hang càng lớn thì càng có nhiều chim yến. Khánh Hòa hội được yếu tố địa lợi này.
Một năm hai đợt thu hoạch yến sào đảo.
Theo tài liệu lưu trữ của Trung tâm NCKH yến sào Khánh Hòa, yến sào xuất hiện ở Trung Quốc từ đầu thế kỷ thứ VII và nghề khai thác yến sào phát triển mạnh tại Đông Nam Á cách nay đã hơn 500 năm. Nghề nuôi chim yến mới hình thành vào những năm cuối thế kỷ XIX, khi người Indonesia tình cờ phát hiện một phân loài chim yến chỉ làm tổ trong những ngôi nhà bỏ hoang có điều kiện và môi trường sống thích hợp. Tại Việt Nam, nghề sào chĩa (dùng sào tre chọc hái tổ yến) ra đời từ đầu thế kỷ XIII.
Nghề sào chĩa – thu hoạch tổ yến thiên nhiên ở Nha Trang Khánh Hòa là một nghề nguy hiểm!Một đặc tính quý hiếm khác của yến sào đảo Nha Trang Khánh Hoà nằm ở quá trình khai thác tổ yến. Hàng năm, từ khoảng cuối tháng 12 đến tháng 6 dương lịch là mùa chim yến làm tổ, đẻ trứng. Việc xây tổ kéo dài đến đầu tháng 4, khi chim mái đẻ quả trứng thứ hai, thì kết thúc. Trong thời gian này, nếu tổ bị rơi thì chim làm lại tổ mới, nếu trứng bị rơi thì chim đẻ lại trứng mới. Cho đến cuối tháng 6 thì tuyến nước bọt bị cạn và tuyến sinh dục ngừng hoạt động, nếu rủi ro tổ có rơi, trứng có mất, chim cũng không làm tổ và đẻ lại được nữa. Chính vì nắm bắt đặc điểm này, người ta đã biết lợi dụng đặc điểm này để thu hoạch tổ và dưỡng chim.
Vậy chúng ta lấy tổ thì yến con mất tổ à? Không, chim yến là loài đặc biệt ở trong cách chọn vị trí làm tổ – chúng sẽ chọn một vị trí khá ổn định qua các năm để làm tổ. Mỗi một mùa sinh sản yến sẽ làm một tổ mới. Nếu không gỡ bỏ tổ cũ thì chim yến sẽ làm thêm một tổ mới trên tổ cũ.
Bên cạnh đó, công việc khai thác yến sào (sào chĩa) là một công việc nặng nhọc và nguy hiểm, không phải ai cũng làm được. Người thợ lấy tổ yến, tiếng nghề gọi là dân sào chĩa, thường là cha truyền con nối và phải có những phẩm chất như can đảm, dẻo dai, tinh nhanh, cẩn thận. Chỉ với thang tre và dây thừng, sào chĩa phải trèo lên những vách đá cheo leo, lách mình qua những khe đá hiểm trở hoặc đong đưa theo dây tụt xuống vực sâu hun hút để bóc từng tổ yến. Ai cũng biết cái giá phải trả cho một bàn chân bước lệch hoặc một giây phút mất bình tĩnh trong công việc.
Nói tóm lại, danh xưng “tổ yến vua” dành cho Yến sào Khành Hoà có lý do của nó. Cụ thể, Khánh Hoà may mắn được là đất lành của một phân loài chim yến rất quý hiếm và tổ yến của nó có chất lượng dinh dưỡng cực kỳ cao là loài Aerodramus Fuciphagus Germani. Tuy nhiên, giá trị dinh dưỡng của tổ yến còn phụ thuộc của khoáng vật xung quanh nơi chim làm tổ chính là các hang đảo yến của Khánh Hoà. Nói đi cũng phải nói lại, chính vì làm tổ ở những hang đảo rất cheo leo hiểm trở nên quá trình khai thác cũng như bảo vệ cũng rất khó khăn thậm chí còn đánh cược bằng cả tính mạng.
Mách nhỏ bạn: Do giá trị dinh dưỡng cao, nên chế biến cần đúng cách. Yến sào có nhiều cách chế biến tùy theo vùng miền, phổ biến nhất là chưng yến với đường phèn và các vị thuốc bắc; ngoài ra còn hầm gà, chưng táo đỏ… Lưu ý, không đựng yến vào chén, dĩa kim loại, mà chỉ dùng đồ sứ để chưng.
Bản đồ phân bổ yến nhà ở Việt NamYến nhà tập trung từ Đà Nẵng trở vào miền Nam. Điều này là do các vùng này đã có cơ sở chim yến đảo và chim yến nhà phát triển từ lâu và do điều kiện khí hậu từ các tỉnh Nam Trung Bộ trở vào phía Nam phù hợp cho chim yến sinh sống và có nguồn thức ăn cho chim yến dồi dào. Các tỉnh ở vùng Bắc Trung Bộ, đồng bằng Sông Hồng tuy có nguồn thức ăn dồi dào cho chim yến với các cánh đồng hoa màu, ruộng lúa và hệ thống sông ngòi, cũng như bờ biển phía đông bao quanh, nhưng điều kiện thời tiết không ổn định, biên độ dao động nhiệt lớn (quá nóng về mùa hè và quá lạnh về mùa đông), thường xuyên chịu ảnh hưởng của mưa bão, ảnh hưởng phát triển quần thể chim yến.
Bạn đang xem bài viết Gian Nan Nghề Khai Thác Yến Sào Cù Lao Chàm trên website Topcareplaza.com. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi đã chia sẻ là hữu ích với bạn. Nếu nội dung hay, ý nghĩa bạn hãy chia sẻ với bạn bè của mình và luôn theo dõi, ủng hộ chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất. Chúc bạn một ngày tốt lành!